Sangato Sudhir सांगतो सुधीर

       अनेकदा असे वाटते की छोट्या छोट्या गोष्टी फार महत्त्वाच्या नाहीत. त्यामुळे त्या कशाही केल्या अथवा थोडेफार दुर्लक्ष झाले तरीदेखील काही फरक पडत नाही.  परंतु असे नाही. इंग्लिश भाषेतील एक जुनी कविता आहे. For want of a nail the shoe was lost; For want of a shoe the horse was lost;  For want of a horse a rider was lost; for want of a rider a battle was los; For want of a battle a kingdom was lost; And all this was for a want of a nail.      अर्थात घोड्याच्या नालेच्या खिळ्यासारख्या छोट्या गोष्टीकडे वेळेवर लक्ष न दिल्याने राज्य लयास गेले. मोठी माणसे त्यांच्या आयुष्यात छोट्या छोट्या गोष्टींकडे अतिशय बारकाईने लक्ष देतात आणि म्हणूनच ते आयुष्यात मोठ्या भव्य गोष्टी करू शकतात.                  प्रख्यात कलाकार, नाट्य दिग्दर्शक कै. विजयाबाई मेहता यांनी त्यांच्या 'झिम्मा' या आत्मचरित्रात एक प्रसंग सांगितला आहे. मुंबईमध्ये टाटा ग्रुप यांच्यावतीने 'नॅशनल सेंटर ऑफ परफॉर्मिंग आर्ट्स ची' (NCPA) स्थापना करण्यात आली...

   बऱ्याच दिवसांपूर्वी एकदा सकाळी फिरायला गेलो असताना एका टी-शर्ट वर लिहिलेले वाक्य वाचले आणि ते मनात बसले. त्यावर लिहिले होते, 'Stay you, Stay True'  म्हणजेच स्वतःसारखे रहा, खरे राहा.       आपल्या मराठी भाषेमध्ये एक म्हण आहे ती म्हणजे, ' व्यक्ती तितक्या प्रकृती'. हे अगदी खरे आहे.कारण प्रत्येक व्यक्तीचा स्वभाव हा वेगळा असतो. त्यामुळे स्वतःच्या स्वभावाला सुसंगत असे वर्तन केले तर माणूस आनंदी राहतो. काही कारणांमुळे अथवा परिस्थितीमुळे स्वतःच्या स्वभावाशी विसंगत वर्तन करावे लागले तर माणूस दुःखी होतो.      मी छत्रपती संभाजीनगरला प्रचारक असताना एक घडलेला प्रसंग या संदर्भात आठवतो. तेथील एका कार्यकर्त्यांचा तरुण मुलगा 'विपश्यना शिबिराला' जाऊन आला. विपश्यना शिबिरामध्ये 'आर्य मौन' पाळायचे असते म्हणजे शब्द उच्चारून बोलणे तर बंदच परंतु शक्यतो खाणाखुणांच्याद्वारेदेखील बोलायचे अथवा सांगायचे नसते. हा तरुण शिबिराहून परत आल्यानंतर एके दिवशी घराच्या कुंपणाच्या भिंतीवर उभा राहून मोठ्या मोठ्याने बोलू लागला. मग कुटुंबीयांना त्याची समजून घालावी लागली. बहुधा या मुला...

 मानवी मन ही अतिशय गुंतागुंतीची गोष्ट आहे. आपल्या भावनांचे वस्तुनिष्ठ विश्लेषण करणे, त्यांचे वर्गीकरण करणे ही अतिशय अवघड गोष्ट आहे कारण मुळातच मानवी भावभावना या साधारणपणे वस्तुनिष्ठ असू शकत नाहीत तर त्या व्यक्तिनिष्ठ असतात. त्यामुळे पाहणाऱ्या व्यक्तीच्या दृष्टिकोनानुसार त्या भावभावना ठरत असतात. एकाच प्रकारची घटना प्रतिक्रिया प्रसंग वेग-वेगळ्या व्यक्तिंच्या मनात वेगवेगळी स्पंदने निर्माण करतात. त्यामुळे या भावभावनांमध्ये सीमारेषा ठरवणे जवळपास अशक्यप्राय गोष्ट आहे.      काही भावनांचे उदाहरण घेता येईल. स्वाभिमान आणि अहंकार ही भावनांची अशीच एक जोडी आहे. एखाद्या प्रसंगात एखाद्या व्यक्तीचा स्वाभिमान प्रकट झाला की अहंकार दिसून आला हे ठरवणे अवघड आहे. ज्या व्यक्तीने तीव्र प्रतिक्रिया दिली त्याला ती आपण स्वाभिमानी असल्यामुळे दिली असे वाटते. तर ती प्रतिक्रिया एखाद्या व्यक्तीच्या विरोधात असेल तर त्या व्यक्तीला प्रतिक्रिया देणाऱ्याचा तो अहंकार वाटतो. इतिहासामध्ये हे नोंदलेले आहे की महाराणा प्रताप यांनी अकबराशी कोणतीही तडजोड करण्याचे नाकारले. महाराणा प्रताप यांना ती तडजोड म्हणजे आप...

      मी शाळेत शिकत असताना वेगवेगळ्या लेखक , कवी यांची टोपणनावे माहिती झाली. शाळेत माहिती होण्यापूर्वीच टोपणनाव ही संकल्पना माहिती होती. कारण नातेवाईक, मित्र यांच्यात काही जणांना टोपणनावाने ओळखले जात असे. पण या दुसऱ्या नावाला टोपणनाव म्हणतात हे मात्र शाळेत गेल्यावर कळाले.       शाळा सोडून आता इतकी वर्षे होऊन गेली पण अजूनही काही जणांची नावे आणि टोपणनावे माझ्या लक्षात आहेत. राम गणेश गडकरी म्हणजे गोविंदाग्रज आचार्य अत्रे म्हणजे केशवकुमार, वि.वा.शिरवाडकर म्हणजे कुसुमाग्रज . तर काही जणांची फक्त टोपणनावेच लक्षात आहेत ती म्हणजे केशवसुत, अनिल, बी यांची.       टोपणनावे का पडली असावीत. तर आपल्या मुलामुलींना आपणच ठेवलेल्या नावांऐवजी लाडीक किंवा आणखी सोप्या नावाने बोलावता यावे म्हणून. बंडू, पिंटू, विकी, सोन्या,‌मोन्या, बेबी, पिंकी यासारखी अनेक नावे या कारणांमुळे ठेवली जातात.‌ तर लेखक कवी यांना स्वतःच्या कायदेशीर नावाने लिखाण करणे अडचणीचे वाटते किंवा काही कारणाने टोपणनाव सोयीस्कर वाटते. काही पुरूष लेखक, कवी यांना स्वतःच्या नावाने केलेले लिखाण अनेकदा साभार...