गाथा गांधारची

        गेल्या काही दिवसांपासून अफगाणिस्थानची पुष्कळ चर्चा सुरू आहे. अफगाणिस्तानचे प्राचीन नाव गांधार असल्याचा उल्लेख आढळतो. महाभारतामधील धृतराष्ट्राची पत्नी गांधारी ही याच प्रदेशातली. याच प्रदेशाचे नाव उपगणस्थान असल्याचादेखील उल्लेख आढळतो. या प्रदेशात अनेक शतके हिंदू आणि बौद्ध शासकांनी राज्य केल्याचा उल्लेख इतिहासात आहे.


  सन ६५० मध्ये धर्मांध अरबी मुस्लिमांचे आक्रमण या प्रदेशावर झाले. हा अर रवि इब्न झियाद नावाचा आक्रमक होता. यावेळी सिस्तान येथे राज्य करणारा राजा रणबल याने त्याचा पराभव करून आपली राजधानी जरंग परत जिंकली. परंतु धर्मांध आक्रमकांच्या टोळ्या एकामागून एक येतच गेल्या. 


    नंतरच्या काळात रणबल दुसरा याने अब्दुल्ला, उबैदुल्ला, अब्दुर्रहमान यांचे आक्रमण परतवून लावले. त्यांच्याकडून खंडणी वसूल केली. पण नंतर ८७० मध्ये याकूब लईसचा हल्ला झाला. त्यात विश्वासघाताने रणबलचा मृत्यू झाला.


   ८६५ नंतर  लघतुर्माणला कैद करून त्याचा मंत्री कल्लर(लल्लीय) हा राजा झाला. त्याने याकूब इब्न लइसच्या आक्रमणामुळे राजधानी काबूलवरून उद्भांडपूरला नेली. 


८९५ मध्ये कमल वर्मा हा राजा झाला.

९२१ भीमदेव राजा झाला. त्याने भीमकोटची निर्मिती केली.‌ त्यानंतर ९६० मध्ये जयपाल राजा झाला.  


९८६ गजनीवर धर्मांध आक्रमकांचा हल्ला झाला. ज्या सुबुक्तगीन, मुलगा महंमद यांनी हल्ला केला त्यांची मोठी हानी झाली. पण ९९० मध्ये जयपालच्या विशाल सेनेचा सुबुक्तगीनकडून पराभव झाला.  नंतर ९९७ मध्ये महंमद राजा झाला.  त्याने नव्याने १००१ मध्ये आक्रमण केले. त्यात जयपालची संपूर्ण हार झाली. कैद केलेल्या *जयपालची विटंबना करून हत्या* करण्यात आली. 


त्यानंतर जयपालचा मुलगा आनंदपाल राजा झाला. त्याने १००९-१०१३ या काळात आक्रमणाचा प्रतिकार केला. त्याच्यानंतर १०१३-१०२१ या काळात  त्रिलोचनपाल या राजाने पराक्रमाची शर्थ करून प्रतिकार केला. प्रसिद्ध ग्रंथ  राजतरंगिणीमध्ये त्रिलोचनपाल राजाच्या  शौर्य आणि हौतात्म्याची प्रशंसा‌ वाचायला मिळते. 


    १०२१-१०२६ राजा भीमपाल याने आक्रमणाचा प्रतिकार केला पण यश आले नाही. आणि जवळपास ३७५ वर्षांच्या संघर्षानंतर गांधार धर्मांध आक्रमकांच्या ताब्यात गेला. इतिहासात नोंदले गेलेली ही शौर्यगाथा फारशी वाचायला मिळत नाही.


     'एकं सत् विप्रा बहुधाः वदन्ति' म्हणजेच 'सत्य एक परंतु तेच विद्वान अनेक प्रकारे सांगतात' अर्थात 'ईश्वरप्राप्तीचे अनेक मार्ग असून ते सर्व सत्य आहेत' या शाश्वत विचाराचा पराभव होऊन 'आम्ही सांगतो तोच एकमेव सत्य मार्ग'  असे सांगणार्‍या धर्मांधांचा विजय झाल्याने या प्रदेशाला सतत जाच, छळवणूक यांना सामोरे जावे लागत आहे. ही छळवणूक संपेल की नाही, संपली तर ती कशी संपेल हे कदाचित काळच ठरवेल.


( संदर्भ डॉ.शरद हेबाळकर लिखित 'मुस्लिम आक्रमण का हिंदू प्रतिरोध') 


सुधीर गाडे, पुणे

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

सलग शिक्षणाचे महत्त्व किती?

Image
      " सर, दुसऱ्या एखाद्या पालकांनी परीक्षेचा पेपर बुडवून विश्वचषकाचा सामना बघायला जाण्याची परवानगी मुलाला दिली असती तर मी त्यांना  भेटायला बोलावले असते. पण मी तुम्हाला ओळखतो त्यामुळे बोलावले नाही." आमच्या शंतनूचे महाविद्यालयातील प्राध्यापक संदीप राठोड‌सर मला सांगत होते. झालं होतं असं की क्रिकेट विश्वचषकाच्या पुण्यातील ऑक्टोबर २०२३ मधील सामन्याची तिकिटे शंतनूने खटपट करून इंटरनेटवरून मिळवली होती. पण नंतर परीक्षांचे वेळापत्रक बदलले आणि शंतनूचा एक पेपर सामन्याच्या दिवशीच आला होता. तेव्हा पुढील प्रयत्नात हा पेपर सोडवायचा या बोलीवर मी शंतनूला सामना बघायची परवानगी दिली होती. त्यानंतर हे बोलणे झाले.              ( छायाचित्र इंटरनेटवरून साभार)               या प्रसंगाने मनात विचार आला की सलग शिक्षण होणं किती महत्त्वाचे आहे किंवा तेच महत्त्वाचे आहे का?       माझ्या स्वतःच्या जन्मदिनाकांची नोंद चुकीची झाल्याने मी सहा महिने आधीच शाळेत दाखल झालो. पण पहिल्या वर्षात अभ्यासाची गोडी लागलीच नाही. त्...
Read more

समासाच्या निमित्ताने...

Image
     काही महिन्यांपूर्वी इ.१२ वीच्या परीक्षेसाठी पर्यवेक्षक म्हणून काम करत होतो. काम करताना एक गोष्ट पुन्हा लक्षात आली की बरेच विद्यार्थी उत्तरपत्रिका मिळाली की पानांवर असलेल्या समासाशेजारी आणि पानाच्या कडेला वर खाली पेन्सिलने आखून उत्तर लिहिण्यासाठी चौकट तयार करत होते. काहीजण तर उजवीकडे जवळपास एक इंचाचा समास आखत होते.  खरं तर उत्तरपत्रिकेत छापलेला समास पुरेसा असतो. पण उत्तराच्या सजावटीसाठी कुणाच्यातरी डोक्यातून ही कल्पना निघाली आणि आता ती बरीच रूळली आहे. अशी चौकट असल्याने उत्तरपत्रिका दिसताना चांगली दिसते आणि तपासताना परीक्षकाकडून जास्त गुण मिळतात अशी समजूत बहुधा पसरली आहे. पण या सगळ्यात कागद किती वाया जातो हे मात्र लक्षात घेतले जात नाही. तसेच गुण देताना उत्तराचा आशयच लक्षात घेतला जातो. अगदी अपवादात्मक परिस्थितीत सजावट विचारात घेतली जाते. हे काही ध्यानात घेतले जात नाही. मध्यंतरी भारतरत्न डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांचे एक फार बोधप्रद वाक्य ऐकण्यात आले. ते म्हणतात, " आशयगर्भ लेखनाला सजावटीची गरज नसते." हे अर्थपूर्ण वाक्य खरे तर सर्वांनीच लक्षात ठेवले पाहिजे. हा महत्त्वाचा...
Read more

जगभर विस्तारलेल्या रा.स्व.संघाच्या कार्याची संक्षेपात ओळख

Image
            ' वरवर कितीही भेद दिसत असले तरी या आंतरिक एकता शक्तीवर जनमानसाचा विश्वास दृढ करत जाणे हे मूलभूत काम आहे असे संघ मानतो.' ' संघाने आपले सारे लक्ष पायाभूत सुविधा( इन्फ्रास्ट्रक्चर )वर म्हणजे व्यक्ती निर्माणावर केंद्रित केले आहे. व्यक्ती चांगली असेल तर कार्य चांगले होणारच.' 'संघटित समाजच सर्व प्रकारचे वैभव व सामर्थ्य प्राप्त करू शकतो हे सत्य ओळखून संघाने अध्यात्म ज्ञानाचे अधिष्ठान असलेल्या हिंदू समाजाला संघटित करण्याचे काम प्रारंभ केले.' संघाच्या म्हणजेच राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या  कामाचे मर्म सांगणारी अशी अनेक वाक्ये संघाचे वरिष्ठ प्रचारक माधव विनायक उपाख्य मधुभाई कुलकर्णी यांनी लिहिलेल्या आणि भारतीय विचार साधना पुणे प्रकाशन यांनी प्रकाशित केलेल्या ४८ पानांच्या 'अथातो संघजिज्ञासा' या छोटेखानी पुस्तकात ठिकठिकाणी आढळतात.         केवळ भारत देशातच नव्हे तर संपूर्ण जगात संघाच्या कामाबद्दल प्रचंड उत्सुकता असल्याचे सध्याचे चित्र आहे. हितचिंतकांना संघाच्या विचारांचे, वाटचालीचे, कार्यविस्ताराचे,  कौतुक वाटते. त्याबद्दल नेमकेप...
Read more